zondag 3 april 2016

Deflatie in aantocht: de vijf stappen om de crisis te overleven (HAAST!)

In de blog 'Is de ECB de weg kwijt?' en de daarop volgende blog 'Investeren in goud' wordt al gerefereerd naar het boek 'Deflatie in aantocht' dat ik op dat moment aan het lezen was. Wat mij betreft is dit boek een echte eye-opener. Het zet aan tot denken en handelen. Door de economische situatie vanuit een historisch perspectief te bekijken, vallen veel puzzelstukjes (verleden, heden en toekomst) bij mij op zijn plaats. Ik zou dan ook iedereen willen aanraden dit boek eens te lenen in de bieb. Het is wat mij betreft een must om te lezen.

In een reactie van Life4Mama op het bovengenoemde blog vroeg zij mij om wat meer te vertellen over dit boek. Enig speurwerk leverde een goede en vooral uitgebreide samenvatting op van dit boek. Waarom het wiel opnieuw uitvinden, als het al uitgevonden is :-)
Wat in deze samenvatting wat minder naar voren komt, zijn de vijf stappen om de crisis te overleven. Dat is op zich logisch, want daarvoor moet je natuurlijk ook het boek kopen of lenen. Ik ga geen uitgebreide samenvatting van deze vijf stappen maken, maar wil ze wel even kort doornemen. Het is dan aan jou of je er wat mee wilt en/of kunt. En misschien voer je ze al (gedeeltelijk) uit. Ten slotte ook nog wat crisistips van lezers, waarnaar is gevraagd in de eerste druk van dit boek.

HAAST!

De vijf stappen worden samengevat door de letters 'HAAST'. Volgens de schrijvers, Eric Mecking en Elmer Hogervorst, zijn deze letters bewust gekozen om de urgentie er van aan te geven. De letters staan voor:
  1. Huis
  2. Aflossen
  3. Alternatieven
  4. Spaargeld
  5. Troy ounces: goud en zilver

1: Huis: niet kopen maar verkopen

De schrijvers geven op basis van het in hun boek beschreven scenario van de (toekomstige) huizencrisis het advies het huis zo snel mogelijk te verkopen tegen een nu nog redelijke prijs. Natuurlijk maken zij hier de nodige kanttekeningen bij: als je de woning jaren geleden hebt gekocht, een lage hypotheekschuld hebt en niet gaat verhuizen dan zit je safe. Maar heb je de laatste jaren een huis gekocht en staat deze onder water? Direct verkopen, aldus de schrijvers, om de restschuld zo behapbaar mogelijk te houden.

Koop vooral geen (nieuw) huis. Dit is niet het moment om te kopen. Later komen er betere momenten, die ook in het boek zijn beschreven (> 2030).

Ga nu huren en los de restschuld af. Dit maakt je in tijden van crisis flexibeler.

2: Aflossen

De schrijvers stellen dat een goede buffer ten allen tijde noodzaak is. Ga niet het laatste geld gebruiken om een schuld af te lossen, waardoor er geen geld meer is om noodzakelijke uitgaven te doen.
Zij adviseren bij het aflossen van schulden onderscheid te maken in aflossen van schulden met en zonder aftrekbare rente. Ook wordt gerefereerd aan de bijleenregeling hypotheken. Uitgangspunt is om geen schulden te hebben, en al helemaal niet in tijden van crisis (depressie).
Het boek geeft op dit punt enkele praktische voorbeelden

3: Alternatieven

De schrijvers geven aan dat velen wachten totdat de vraag (ondermeer naar huizen en werk) weer toeneemt. Het probleem in de kondratieff winter is dat deze vraag voorlopig niet terug komt of slechts gedeeltelijk hersteld. Door het langdurig wegvallen van herstel, dient men het roer radicaal om te gooien, aldus beide heren. 'Waarom niet tijd, die je nu besteedt aan het huidige inkomen investeren in nieuwe ideeën, die meer toekomst vast zijn en leiden tot nieuw inkomen?' Zij denken hierbij ook aan nieuwe beroepen in het kader van digitalisering en robotisering.

Ook opleidingen en studies worden benoemd als alternatief. 
Een MBA-studie wordt sterk afgeraden door de schrijvers. Zij adviseren te kiezen voor een praktische opleiding, gericht op ondernemerschap. Er wordt blijkbaar door studenten nog altijd vaak gekozen voor opleidingen in het management en de financiële sector. Managers zijn steeds minder nodig, de financiële sector, zoals banken, hebben niet de toekomst. 
Beide heren adviseren ook om kinderen te sturen in hun opleidingskeuze. Investeer in (technische) opleidingen, die aansluiten bij de nieuwe ontwikkelingen. Leren programmeren bijvoorbeeld. Volgens de schrijvers hoeft niet alleen ingezet te worden op opleidingen op HBO- of universitair niveau. 'Met MBO is niets mis'. Kies voor vakmanschap, dat met passie wordt uitgevoerd.

Ten slotte denken de schrijvers in het kader van alternatieven toch ook aan beleggingsvehicles, zoals putt opties, turbo's, ETF's, die extra geld kunnen opleveren in een dalende markt. Dit lijkt tegenstrijdig met eerdere adviezen in het boek, maar voor wie zich in de materie verdiept en eigen maakt - door het volgen van cursussen en seminars - kan dit een goede optie zijn. Het brengt wel een hoog risico met zich mee.

4: Spaargeld: bespaargeld beschermen

Het gaat de komende periode om 'Return on money' in plaats van 'Return of money'. Kortweg: het gaat er in (aanloop naar) de komende depressie niet om rendement, maar dat het spaargeld terug komt. 

Zij hebben grote twijfels bij het garantiestelsel. Iedereen vertrouwd hierop. Dat is zeer riskant. 
Het omvallen van banken zorgt namelijk voor een domino-effect. Een effect, welke banken die nog niet zijn omgevallen niet kunnen opvangen. Want, banken hebben nog altijd meer verplichtingen dan eigen vermogen. 
De problemen zijn niet fundamenteel anders dan in 2008, zo stellen de schrijvers. De problemen zijn eerder groter, nu het risico bij een kleiner aantal banken ligt. Ook overheden zullen niet in staat zijn dit garantiestelsel te handhaven.
Overheden hebben zich namelijk ook fors in de schulden gestoken, waardoor zij dit niet nog eens kunnen opvangen zonder zelf in de problemen te komen. 

De schrijvers geven aan dat overheden beperkingen op spaargelden zullen instellen. Zelfs confiscatie van spaargeld boven 100.000,00 is mogelijk. Vervolgens behandelen de heren een aantal scenario's hoe hiermee omgegaan kan worden, zoals het spreiden van spaargeld over diverse nationale en internationale banken en het aanhouden van diverse valutarekeningen (in Dollars). Dit zijn slechts enkele concrete voorbeelden, waarvan er enkele ook wel open deuren zijn naar mijn mening.

5: Troy ounces goud en zilver kopen. 

In dit onderdeel gaan de schrijvers er van uit dat het financiële stelsel volledig onderuit gaat. De papieren oplossing (zie 4. Spaargeld) houdt dan op te bestaan. Dit is wel een heel zwart scenario, zo beamen ook de schrijvers. Er wordt dan terug gevallen op ruilhandel.

'De wereld wordt dan een grote kringloopwinkel.'  

Alles draait dan om het ruilen van goederen en diensten. Goud en zilver heeft een intrinsieke waarde en zal altijd blijven fungeren als waardevol ruilmiddel. 
Overigens, de schrijvers halen aan dat edelmetalen, zoals goud en zilver, niet alleen in deze situatie goede investeringen zijn. Ook vinden zij het een goede investering nu de papieren oplossing nog bestaat. Het automatisme dat ook prijzen van deze edelmetalen dalen bij deflatie bestaat niet, aldus de heren. 
Door enkele grafieken in historisch perspectief tonen zij dit aan. Zij denken dat in tijden van crisis de waarde sterk zal stijgen, ook als ruilmiddel.

Enkele crisistips van lezers op basis van eerste druk van het boek:

  • zo snel mogelijk de hypotheek aflossen. Een hypotheekvrij huis kan worden gezien als een soort basisinkomen (rara van wie deze tip komt :-);
  • zuinig leven. Enkel voorzien in de basisbehoeftes; 
  • zelfvoorzienend op het gebied van eten, water en electriciteit;
  • grote uitgaven vermijden die kortstondig zijn, zoals aanschaf van een nieuwe auto. Beter is het om te investeren in verbeteringen van het dagelijks leven, zoals ervaringen op doen. Geen spullen aanschaffen. Het opdoen van ervaringen zorgt voor sociale verbroedering en kennisopbouw, die ook (later) als ruilhandel ingezet kan worden;
  • praat met (over)grootouders over de moeilijke tijden, die zij gekend hebben, om zo ervaringen op te doen. 

Wat vinden wij er eigenlijk zelf van?

Het belangrijkste is dat dit boek ons, vanuit historisch perspectief en aan de hand van de kondratieff cycli, inzichten geeft. Inzichten over het verleden, het heden en de toekomst. Om eerlijk te zijn, zijn wij hiervan best geschrokken. En dat is nog een understatement.

Het blijven voorspellingen, maar mijn verstand en mijn gevoel zegt dat de heren er niet ver vanaf zitten. 

Het voelt des te meer als een goede keuze dat wij in 2012 actie hebben ondernomen om zuiniger te leven. Door het maken van bewuste keuzes kunnen wij nu onder andere onze hypotheek versneld aflossen. Investeren wij in het huis, waar wij nog lang hopen te wonen. Kortom: investeren in de toekomst. Hiermee voldoen wij aan het eerste punt. Het huis verkopen is dan ook in onze situatie geen noodzaak. Dat geeft al de nodige rust. Ook het spreiden van het spaargeld passen wij toe, zover het de papieren oplossing betreft.

Na het lezen van dit boek is het besef van de urgentie er nog meer om versneld te blijven aflossen, maar ook de andere stappen eens goed te onderzoeken. Het stappenplan in het boek is, ondanks enkele open deuren, een mooie leidraad om concreet acties te ondernemen.

Welke stappen uit het stappenplan volg jij al of ben je van plan te gaan volgen (na het lezen van het boek)?

51 opmerkingen:

  1. Ik heb het boek niet gelezen, maar dank voor de opsomming. Vind wel de diagnose uit het boek inmiddels gedateerd omdat er juist nu al veel bewegingen en ontwikkelingen zijn naar een deeleconomie, minder nodig hebben en zuiniger. Dus die economie is al aan het hervormen. Mensen die ook kleiner willen wonen.

    Op dit moment gaan huren vind ik helemaal niet echt een optie. Sterker nog er is een enorme run op appartementen en huizen omdat huurders nu de kans hebben door kopen goedkoper te wonen. Huren zal zeker nooit goedkoper worden. De woningmarkt zelf wel stilvallen en wellicht ook weer even terugvallen als de rente omhoog gaat.

    Zelf willen wij kleiner wonen met hypotheek waardoor wij sneller de hypotheek kunnen aflossen, maar overweeg ook desnoods een tussen fase van huur als die ontwikkeling van nieuwe kleinbouw onder vrijere condities van de grond gaat komen door de tiny house movement. Zelf heb ik geen interesse in een tiny house, wel in een cradle-2-cradle small house. Ik verwacht dat daar nog wel veel in gaat gebeuren.
    Dan ook het plan om snel veel geld ergens te sparen of beleggen. Maar die stap kunnen we voorlopig nog niet zetten. Eerst moeten we ons huis verkocht krijgen om de volgende stap te kunnen nemen. Met dit zouden we al een stap maken in financieel minder kwetsbaar.
    Hadden gisteren uiteindelijk 5 bezoekers.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Rose, bedankt voor je uitgebreide reactie!

      Ik ben het met je eens voor wat betreft de bewegingen in de economie. Al heb ik daarbij wel het idee dat dat met name geïnitieerd wordt door enkele bedragen en consumenten zelf. De overheid zie ik hierin nog geen rol nemen.

      In de blog wilde ik al een eigen kanttekening maken voor wat betreft de vraagtekens die ik heb bij het advies om te gaan huren. Ik heb dat bewust niet gedaan; fijn om te lezen dat jij, en in andere reacties, dat aanstipt.
      Huren is zeker niet goedkoper, in veel gevallen zelfs duurder. Ik heb het advies zo geïnterpreteerd dat als de huizenmarkt op (korte) termijn instort (-30% tot -50%) mensen met een zeer grote restschuld blijven zitten. Door nu te gaan huren, en de restschuld nu al af te lossen, ben je weerbaarder en flexibeler tegen die tijd dat de huizencrisis zijn toppunt bereikt. Maar goed, dan moet je tegen die tijd ook een baan hebben om die steeds hoger wordende huur te betalen.
      Wij kiezen er dan ook voor, net als vele andere lezers van dit soort blogs, om misschien nog wel een tandje harder af te lossen. Want, dan is er een kleine of zelfs geen restschuld.

      Ik las je blog van vanmorgen, heb daar ook op gereageerd. Ik hoop echt voor jullie dat die ene koper er tussen zit en jullie met het plan aan de gang kunnen. Het laatste huis in Amersfoort was helemaal naar jullie zin, begreep ik. Mag ik vragen in welke wijk dat was?

      Verwijderen
  2. Ik vond het ook heftig wat er in dit boek staat. Maar ook heel interessant en ik begrijp en weet nu veel meer.
    Wij leefden al zuinig. We zijn verhuisd naar een groter huis dat veel dichter bij mijn man zijn werk is. De woonlasten zijn hoger maar lager dan de autokosten die we voorheen hadden. We lossen veel extra af op de hypotheek, we hebben zonnepanelen op het dak laten leggen. We hebben al een vijver in de tuin, maar ik wil daarbij nog regentonnen. We leren over de Makkelijke Moestuin en in het najaar gaan we die aanleggen. Niet met houten bakken, maar duurzamer met stenen vakken. Een zoon leert zichzelf nu van alles over verticaal tuinieren en wil dit zo snel mogelijk gaan uitproberen. Ik heb boeken in huis over kruidengeneeskunde/oude middeltjes, heb een voorraadje van allerlei soorten medicatie en verbandmiddelen. Ik ben gediplomeerd bachbloesemtherapeut en medisch secretaresse en die medische kennis is handig. We zorgen dag ons huis zo goed mogelijk wordt onderhouden. Doen niet mee aan de trend van minimalisme. Ik bewaar geen onnodige frutsels, maar een voorraad voedsel, dekens, gereedschap, huisraad, extra kookstelletjes, kaarsen kan erg handig zijn. Net als wat meer kleding en sokken en ondergoed op voorraad. Ik koop het voordelig in en het komt wel van pas, straks zijn de winkels mogelijk ook heel minimalistisch of heb je er geen geld meer voor.
    Spaargeld hebben we verspreid over diverse banken.
    Zorg voor goed contact met je buren. Je hoeft niet voortdurend bij elkaar op de koffie, dat je van elkaar op aan kunt is erg belangrijk. Ik heb hier een lieve buurvrouw die een zeer ervaren moestuinierster is en net als ik veel belangstelling voor gezondheid. We kunnen veel met elkaar delen.
    Leer koken van basisproducten. Zo gezond mogelijk en met zo weinig mogelijk energie om het gerecht klaar te maken. Dus leren werken met een hooikist.
    Een heel verhaal, maar zelfredzaamheid is voor ons dus heel belangrijk.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Yelena, bedankt dat ook jij zo uitgebreid reageert op ons blog! En dat jij het ook heftig vond. Ben ik in ieder geval niet de enige ;-) Interessante materie is het zeker.

      Ik denk dat jouw aanpak erg zinvol is. De keuze voor een groter huis nu, in combinatie met veel extra aflossingen op het huis, maakt je op (korte) termijn weerbaarder. Helemaal als je er daarnaast ook voor kiest om zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn. Ik vind dat inspirerend om te lezen. Ook die punten neem ik ter overweging mee :-)

      Verwijderen
    2. Onze volwassen zoons wonen weer bij ons thuis en werken allebei aan een eigen bedrijf. Voorlopig blijven ze nog wel bij ons wonen en dat vinden we prima. Een wat grote huis is dus in onze situatie wel handig.
      Ik dacht dat ik dit in mij reactie had gezet, maar blijkbaar niet. Ik heb het ook al zo vaak ergens geschreven :-)
      Als manlief en ik voor ons tweetjes een huis hadden gezocht, dan hadden we mogelijk voor een kleiner huis gekozen. Maar sowieso vrijstaand. Die wens hadden we al jaaaaaren.

      Verwijderen
  3. nou, je huis verkopen en dan gaan huren vind ik niet echt een optie. huren kost ons heel veelmeer geld. Wat wij nu aan hypotheek hebben kan ik absoluut niet van huren. ik zie ons huis toch meer als een spaarpotje voor later. Aflossen en wat je minder hoeft e betalen aan rente weer gebruiken voor je huis of ook weer aflossen. Zo wordt de post wonen steeds minder.
    Ook wij gaan ons huis wel te koop zetten en kleiner wonen. We willen dichter bij het openbaar vervoer gaan wonen. zodat de kinderen makkelijker naar school kunnen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Marie, bedankt voor jouw reactie.

      Zoals ik in de reactie op het bericht van Rose al schreef, wilde ik in deze blog al een eigen kanttekening maken voor wat betreft de vraagtekens die ik heb bij het advies om te gaan huren. Ik heb dat bewust niet gedaan; fijn om te lezen dat jij dat aanstipt.
      Huren is zeker niet goedkoper, in veel gevallen zelfs duurder. Ik heb het advies zo geïnterpreteerd dat als de huizenmarkt op (korte) termijn instort (-30% tot -50%) mensen met een zeer grote restschuld blijven zitten als zij niet extra hebben afgelost. Door nu te gaan huren, en de restschuld nu al af te lossen, ben je weerbaarder en flexibeler tegen die tijd dat de huizencrisis zijn toppunt bereikt. Maar goed, dan moet je tegen die tijd ook een baan hebben om die steeds hoger wordende huur te betalen.
      Wij kiezen er dan ook voor, net als vele andere lezers van dit soort blogs, om misschien nog wel een tandje harder af te lossen. Want, dan is er een kleine of zelfs geen restschuld. Goedkoper kun je dan niet wonen :-)

      Kleiner wonen trekt ons ook, zodra onze zoon uitvliegt danwel dat wij ouder (60) zijn. Tegen die tijd is het huis al lang afgelost. Voor de lagere maandkosten van de hypotheek hoeven wij het dan ook tegen die tijd niet te doen. Wel natuurlijk qua energie, etc.

      Succes met de verkoop van jullie huis en de zoektocht naar een kleiner exemplaar!

      Verwijderen
  4. Ik vind de suggestie om een huis te gaan huren, ook niet zo'n goede. De huren in Nederland zijn erg hoog en huurwoningen zijn schaars.
    Zoals ik al schreef, hebben wij een groter huis gekocht dan ons vorige. Dat was eigenlijk niet de bedoeling, maar dit huis kostte minder dan we begroot hadden en paste gewoon heel goed bij ons. Onze volwassen zoons zijn weer thuis komen wonen, nadat ze voor studie op kamers hadden gewoond. Allebei zijn ze bezig met een eigen bedrijf en we hebben de tuinkamer in gebruik als kantoor. Het huis is groot genoeg, mochten ze een partner krijgen en hier eerst willen blijven wonen. Je kunt van dit huis een meergeneratiewoning maken.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Mee eens. Zie mijn opmerking in de reactie op het bericht van Rose en Marie :-)

      Verwijderen
  5. Ik heb het boek langer terug, dus drukken geleden gelezen. Ik heb dus wat dingen gemist die jij wel opnoemt.
    Ik heb met mijn BV geen andere keus dan zakelijk bancair te sparen. Zakelijk sparen levert al niks op.
    Ik zie mezelf nog geen zilver of goud kopen.

    Consuminderen heeft me geleerd dat ik nu in de WW heel goed rond kan komen,

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Er zijn inderdaad meerdere drukken van dit boek; dit is de laatste druk van (ik geloof) 2014. Ben je nu ook weer bij :-)

      Verwijderen
  6. Ik schrok ook van het verhaal over huren. Ik denk dat het wel een optie is, maar alleen als je heel goed kan voorspellen wanneer het economische kaartenhuis instort. Dan kun je namelijk voorkomen dat de daling van je huiswaarde voor jouw rekening komt.

    Maar ik vraag me wel vanuit welke economie dit boek geschreven is. Want tussen landen zitten enorme verschillen. Hier in nederland kun je vaak goedkoper kopen dan huren. In andere landen is dat wellicht ander of ligt dat meer gelijk.

    Maar eerlijk is eerlijk. Het deed mij wel even twijfel of ik er nou wijs aan deed om af te lossen. Maar uiteindelijk is het wel wijs, want als je die waarde toch verliest kun je maar beter nu beginnen met incasseren. En mocht je het toch zien aankomen dan kan je het hopelijk in je eigen zak steken om na de grote val weer een huis te kopen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Als je maar een dak boven je hoofd kunt betalen en dan kun je beter in een voordelig koophuis wonen dan in een huurhuis.

      Verwijderen
    2. @Karin: eens, zie mijn aanvullende opmerking in de reactie op het bericht van Rose en Marie. Juist als je aan het aflossen bent, en de restschuld wordt kleiner of is er al niet meer, dan vooral ini een straf tempo doorgaan :-) Tegen de tijd dat de huizenmarkt echt instort ben jij bij.

      Yelena: ook weer eens ;-)

      Verwijderen
  7. Bedankt, ik ben gisteren begonnen aan het boek, nu kan ik wel stoppen ;)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik had je nog wel zo gewaarschuwd in een reactie op de blog van Mom4Life ;-)

      Verwijderen
    2. Ik had de waaeschuwing gezien ja!

      Verwijderen
    3. Mom4life: en het is nu de vraag of Hypotheekweg die ook tijdig heeft gezien ;-)

      Verwijderen
  8. Ik was ook begonnen, maar ik ben achteraan begonnen met lezen:) Eerlijk gezegd was ik eerst een beetje van slag, maar daarna ging ik toch relativeren. Ik wil geen beslissingen nemen uit angst, goud of aandelen koop ik niet vanwege de onzekerheid, dat ga ik dus nu ook niet doen. Wel weet ik niet meer zeker of ik nog deposito's wil kopen omdat je dan je geld lang vastzet. Maar de rente is wel prettig, dus ik ga misschien toch gewoon mijn eigen plan volgen. Als de banken omvallen, je huis of spaargeld wordt onteigent, kun je daar toch niks tegen doen. Huren kost me teveel geld en ook dan kun je zo op straat gezet worden..
    Zekerheid bestaat niet, dat de toekomst voor mijn kinderen moeilijker zal worden geloof ik zeker. Ik had meer van het stappenplan verwacht, er staat voor mij weinig nieuws bij. De schrijver zelf zit geloof ik al jaren in een huurhuis, je leven zo stilzetten omdat misschien ooit... lijkt me een heel slecht idee. Julia

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Julia, leuk dat je ook zo uitgebreid reageert!

      Slimme keuze; ik ben misschien ook wel te braaf en ben vooraan begonnen ;-) Het is zoals gezegd een eye-opener. In eerste instantie is het misschien erg schrikken, maar ook een paar dagen na het lezen van het boek ben ik ook aan het relativeren. Juist niet handelen uit angst, dat is nooit een goede raadgever. Kijk vooral naar wat je juist al wel (goed) doet, en vul aan waar nodig.

      Wij hebben ook nog een paar langer lopende deposito's, met name voor onze zoon, tot 2020. De rente was vorig jaar immers nog 2,4%. Dat onze kinderen het lastiger krijgen denk ik ook.

      Het is een keuze, om nu te gaan huren. Zie mijn opmerkingen in de reacties op het bericht van Rose en Marie. Ik zou daar nu ook niet voor kiezen, juist omdat wij in rap tempo aflossen en er nu al geen restschuld meer is. Tegen de tijd dat de huizenmarkt echt instort (voorspelde -30% tot -50%) is ons huis al zover danwel helemaal al afgelost. Goedkoper kun je niet wonen, toch?

      Verwijderen
    2. Dat klopt, maar in het geval dat de huizenprijzen inderdaad 50 % dalen, ben je natuurlijk ook gewoon een hoop geld kwijt. Als je dat doorrekent, is het hoe dan ook een dure grap... Julia

      Verwijderen
    3. Dat klopt, in het geval je op dat moment je huis moet verkopen. Anders is het een fictief verlies, ervan uitgaande dat de huizenmarkt weer aantrekt.

      Verwijderen
  9. Dude, relax. Zo'n vaart zal het allemaal (weer!!!) niet lopen.

    Ik denk dat je je gek hebt laten maken door een soort demagoog. Sommige mensen zijn heel goed in het bespelen van andermans angsten. Ach, misschien ben jij er zelf ook zo eentje en probeer je op deze manier een beetje invloed uit te oefenen op anderen.

    Maar ik zou me niet gek laten maken. En doe dat dus ook niet.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Petra, bedankt voor jouw reactie.

      Het betreft een 'samenvatting' van een stappenplan uit het boek. Dat wil niet zeggen, zoals ook uit mijn andere reacties blijkt, dat ik het overal mee eens ben.

      Verwijderen
  10. Leusderkwartier, Nimmerdor is de wijk.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Grappig, ik heb "deflatie in aantocht" afgelopen maand uitgelezen. Hun omschrijving van de crisis van 1929 is zeer mooi: hoe veel mensen destijds ook geloofden dat ze de "conjunctuur overwonnen hadden", en een maand later klapte de economie.
    Van de andere kant moet je hun verhaal ook met een korreltje zout nemen. Ze hebben de crisis van 2008 inderdaad goed voorspeld, maar de schade was veel kleiner dan ze hadden voorspeld. Ik ben het totaal niet eens met zijn mening over sparen/kopen/huren etc:
    -geld stoppen in een dak boven je hoofd lijkt me een vele stabiele investering dan al zijn alternatieven. Investeren in een huis is niet speculeren; het is investeren in iets dat je gewoon nodig hebt.
    -de waarde van goud heeft de afgelopen eeuw tot een factor 10(!!) gefluctueerd. Kortom, goud is net zo speculatief als al de rest.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Die beschrijving waar jij aan refereert vind ik ook erg mooi en leerzaam.

      Zoals ik al in de reactie op het bericht van Rose en Marie heb aangegeven, heb ik ook moeite met het advies over huren.Huren is zeker niet goedkoper, in veel gevallen zelfs duurder. Ik heb het advies zo geïnterpreteerd dat als de huizenmarkt op (korte) termijn instort (-30% tot -50%) mensen met een zeer grote restschuld blijven zitten als zij niet extra hebben afgelost. Door nu te gaan huren, en de restschuld nu al af te lossen, ben je weerbaarder en flexibeler tegen die tijd dat de huizencrisis zijn toppunt bereikt. Maar goed, dan moet je tegen die tijd ook een baan hebben om die steeds hoger wordende huur te betalen.
      Wij kiezen er dan ook voor, net als vele andere lezers van dit soort blogs, om (misschien nog wel een tandje harder) af te lossen. Want, dan is er een kleine of zelfs geen restschuld. Goedkoper kun je dan niet wonen :-)

      Verwijderen
  12. Leuk trouwens jouw toevoeging van 'haast'. Ik denk toch dat ik er geen 25 Euro aan ga besteden ;)
    Grappig dat jij een luisterboek hebt, met welke reden?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik heb een aangeboren oogafwijking. Hoewel ik 'gewone' boeken kan lezen, kost mij dit wel meer energie. Ik heb er nooit aan willen toegeven, maar professioneel ingesproken boeken zijn wel een uitkomst. Er is zelfs een bibliotheek voor: Aangepast Lezen. Gewoon 'lezen' via een app terwijl je ondertussen wat anders kunt doen :-)

      Verwijderen
    2. Ik begrijp het. Vervelend voor je! Wel fijn dat er nu dus het gemak van ingesproken boeken zijn, en ook efficiënt begrijp ik uit je woorden.

      Verwijderen
    3. Het is hoe je het bekijkt :-) Ik heb het al vanaf mijn geboorte, dus ik weet niet beter. Enig minpunt dat ik zelf ervaar is beperktere mobiliteit, omdat ik geen rijbewijs heb. Bijna alles doe ik op de fiets (in en om onze woonplaats) of met het OV. X. heeft overigens wel een rijbewijs; zo af en toe doe ik een beroep op haar :-)

      Verwijderen
  13. "Ze hebben de crisis van 2008 inderdaad goed voorspeld, maar de schade was veel kleiner dan ze hadden voorspeld." De Rentenier denkt kennelijk dat de crisis al voorbij is. Dan heeft hij het boek niet begrepen.

    "Ik ben het totaal niet eens met zijn mening over sparen/kopen/huren etc:
    -geld stoppen in een dak boven je hoofd lijkt me een vele stabiele investering dan al zijn alternatieven. Investeren in een huis is niet speculeren; het is investeren in iets dat je gewoon nodig hebt."

    Stop inderdaad GELD in een dak boven je hoofd. De meeste mensen hebben geen GELD maar een SCHULD gestoken in een dak boven je hoofd. Huizen kunnen een stabiele investering zijn als je in 1950 een huis kocht. Rentenier heet niet voor niets Rentenier, hij heeft nooit andere tijden meegemaakt en weet daarom niet beter. Wij hebben nooit gezegd dat geld in een huis steken gelijk staat aan 'speculeren'. Waar het om gaat is dat je de komende jaren FLEXIBEL bent. Een huis met een schuld maakt je absoluut niet flexibel. 75% van de eigenwoningbezitters heeft een geheel (50%) of gedeeltelijk (25%) aflossingsvrije hypotheek. Dat maakt alles behalve 'vrij'.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik zie dat ik met de schrijver zelf te maken heb:-) Begrijp me niet verkeerd: ik vind het een fantastisch boek! Zeker de vergelijkingen met 1929. Maar wat we ook uit 1929 kunnen concluderen: elke crisis is anders en onvoorspelbaar. Als ik me goed herinner was er na 1929 ook even een opleving, maar kickte de crisis een jaar later echt in. Nu zitten we al 8 jaar na de creditcrisis, en het is nog steeds geen hartje winter.
      Ik denk zeker dat er nog veel lucht in de economie zit. En door de extreem lage rente gaan veel mensen beleggen, waardoor de koersen worden opgedreven. In dat opzicht zou ik niemand willen aanraden om nu veel geld in aandelen te steken.

      Maar wat de toekomst echt gaat doen? Vraag het 10 economen en je krijgt 11 verschillende antwoorden.

      Ik heet overigens Rentenier naar mijn oude blog RentenierenOphypotheek. Mijn idee erachter was dat je betere rente en minder risico hebt bij hypotheek aflossen dan op de beurs. Ik denk dat wij het op dit punt redelijk eens met elkaar zijn:
      Zowel een schuld (bv hypotheek) als een investering (bv aandelen) zijn gevoelig voor de conjunctuur, dus allebei gevaarlijk.

      Verwijderen
    2. Klinkt goed 'Rentenier'! Wat de toekomst echt gaat doen, weet niemand. Ofschoon de geschiedenis vaak een goede leidraad is. Vanuit die gedachte hebben wij de 8e/9e druk geschreven. Wij "moesten" het wel historisch benaderen want wij zijn (gelukkig) geen economen :-)

      Verwijderen
    3. In dat opzicht deel ik de mening die ik in veel recensies van jullie boeken heb gezien "de beste economische boeken komen van geschiedkundigen"

      Verwijderen
    4. @Elmer: wat een positieve verrassing dat je dit blog hebt gelezen en er op reageert! Dit is wel het laatste dat ik had verwacht :-) Kun je je vinden in 'de samenvatting'?

      Verwijderen
    5. Absoluut. Netjes gedaan! Bedankt voor 'het verspreiden van het woord', ons doel is uiteindelijk alleen maar om mensen voor te bereiden, al is het maar mentaal.

      Verwijderen
    6. @Elmer: bedankt, en graag gedaan! :-) Overigens ook bedankt voor jouw andere reacties. Juist die interactie met lezers maakt het dat het onderwerp meer gaat 'leven'!

      Verwijderen
  14. Leuk dat de schrijver van het boek zelf ook reageert!

    Zoals ik ergens anders al schreef lijkt het kopen/huren wel op het timen van de markt. De jaren tot aan de klap kun je beter kopen en vlak voor de klap verkopen en dan gaan huren. Als je nu gaat huren heb je tot aan de klap gewoon hogere lasten. Alles hangt dus af van wanneer en juist dat weten we niet.

    Als we dat wel zouden wisten zouden de schrijvers nu ook zoveel mogelijk huizen kunnen kopen en deze vlak voor de klap verkopen of aandelen etc ;-)

    Je huis aflossen, geld sparen c.q. beschermen, blijven leren c.q. nieuwe kennis opdoen, het is allemaal geen rocket science of iets heel erg nieuws ;-)

    Ik ben het wel mee eens dat er weinig problemen opgelost zijn na de crisis. We hebben een crisis van teveel schulden opgelost met meer schulden. Klinkt niet echt als een logische oplossing.

    Als je daadwerkelijk fysiek goud koopt bedenk dan ook even dat je wapens en munitie aanschaft om de boel te beschermen als de boel klapt. Zelfvoorzienend en zelfbeschermend moet je dan een heel eind mee kunnen komen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat één van de schrijvers van het boek zelf reageert - interactie zoekt - is zeker een positieve verrassing! Ik had dit niet verwacht :-)

      Voor wat betreft jouw opmerking over kopen/huren denk ik dat je het zo wel heel speculatief benaderd. Niemand weet immers wanneer het juiste moment is om te verkopen. Vandaar dat de schrijvers ook adviseren nu het huis te verkopen (er van uitgaande dat je beperkt hebt afgelost en er dus nu al een flinke restschuld is) en te huren, waarna de restschuld zo snel mogelijk afgelost moet worden. Dit om te voorkomen dat de restschuld op het moment van het instorten van de huizenmarkt, als onderdeel van de depressie, nog veel groter wordt.
      Ik heb het zo geïnterpreteerd dat je dan flexibeler bent als de huizenmarkt instort. Als je de restschuld klein genoeg is, en binnen een aantal jaren kan worden ingelost, dan hoef je ook niet te verhuizen, schrijven zij.

      Het is op zich ook niet nieuw, maar wat ik wel boeiend vond is dat het vanuit historisch perspectief is geschreven. Immers, de heren zijn geen economen. Dat geeft wel een heel andere, interessante kijk op de materie.

      Verwijderen
    2. Goed verwoord Bespaar Balans. Precies zoals wij het bedoelen. Wij zijn helemaal niet tegen eigenwoningbezit. Integendeel. Eric en ik zullen ongetwijfeld weer een huis gaan kopen, mogelijk al in de periode 2020-2023, wanneer de storm weer is gaan liggen. Maar niet nu, dit is het verkeerde moment!

      Verwijderen
    3. Elmer, dus jij vindt het raadzamer om nu te huren ondanks dat huur nu duurder is dan kopen. In ons geval zou huren duurder worden in lasten dan lagere hypotheek te nemen met sowieso het doel om versneld af te lossen.

      Verwijderen
    4. De beslissing om nu te kopen ipv te huren OMDAT de lasten lager zijn, is zo ontzettend kortetermijndenken! En bovendien is het veel te veel denken vanuit het hier en het nu. Je zegt dat je versneld gaat aflossen. Maar wanneer de sh*t hits the fan, heb je dan nog een baan? Heb je dan nog inkomen in je onderneming? Dat weet je niet, ik ook niet, maar de kans is zeer groot aanwezig dat je met de wetenschap van de komende jaren, nú een andere beslissing zou nemen. Flexibiliteit is key. Een hypotheek neem je niet voor 5 jaar of korter. Natuurlijk ben je nu meer huur kwijt. Ongetwijfeld. Je kunt je huur altijd weer opzeggen en kleiner gaan wonen. Maar wat als je huis in prijs halveert terwijl je je rente opnieuw moet vastzetten over 5 of 10 jaar tegen een veel hoger percentage? We hebben nog steeds 1 miljoen mensen van wie het huis onder water staat. Gaat het zo goed met de huizenmarkt dat die 1 miljoen al weer boven Jan zijn? Amsterdam, Haarlem en Utrecht zijn misschien (tijdelijk!) een ander verhaal. Amsterdam heeft alleen al een inflow van 10.000-15.000 nieuwe inwoners per jaar. Amsterdammers die het te duur vinden worden, verkassen naar Haarlem waar de prijzen ook opgestuwd worden. Huizen zijn daar niet goed betaalbaar meer. "Het gaat fantastisch" roepen de makelaars. Ja, met hun omzet bedoelen ze. Maar je had ze moeten horen piepen tussen 2008 en 2013: de overheid MOEST wat doen. NHG ging omlaag, verhuren mocht met 3 jaar dubbele renteaftrek, overdrachtsbelasting van 6 naar 2%, etc etc. Huizenkopers zitten in een psychologische val: NU kopen anders grijpen we weer mis, zo denken ze. Iedereen doet het. We maken elkaar gek. Terwijl je eerder op de (tijdelijke) bodem van 2013 had moeten kopen, niet nu! Maar in 2013 durfde niemand en nu durven we wel omdat iedereen het doet. Dit is echt klassiek kuddegedrag. In de kudde voel je je veilig. Als je zoals Eric en ik (wij verkochten en gingen huren) ver van de kudde gaat staan, wil niemand naar je luisteren. We zijn zulke kortetermijndenkers: toen ik in 2005-2007 lezingen gaf over een aanstormende crisis, was ik gek en wilde niemand naar me luisteren. In 2008 kreeg ik ineens van alle kanten gelijk en nu, 8 jaar later, met wereldwijd 40% méér schuld, lees ik hierboven alweer dat de crisis niet zo is als wij voorspeld hadden. Hoezo kortetermijndenken?

      Zojuist in mijn mailbox: https://www.youtube.com/watch?v=lTxQ-oO7V0c

      Verwijderen
    5. Lees wel wat emotie bij je. Maar weet wij staan onder water en als wij nu weten te verkopen zelfs met restschuld (dat laatste liever niet) dan maken we al een slag. Wij willen al kleiner wonen, dat is nog op z'n minst onze winst, daarnaast moeten we nu extra aflossen en wachten tot we over 3 jaar die 5,9% rente kunnen bijstellen. Dus nu verkopen (desnoods met beetje verlies) en dan kleiner en dus goedkoper lijkt ons al een grote stap. Omdat we dan ook al op 1 salaris kunnen. Met een gemiddelde last van 500 euro per maand. Met huur zitten we denk ik toch echt op 800-1000 euro voor zo'n flat vermoed ik. Dus ja als zou alles inklappen, met huidige rente en kleiner wonen lijkt me beter. Nu zitten we met 869 euro netto hypotheeklast. Met baanverlies van mij zonder ww opbouw (dit is onze realiteit) komen we in de problemen. Met een huur van 800-1000 dus ook. En dan vind jij nog dat ik korte termijn denk en toch moet huren?

      Ook kwa werk en inkomen kan ik wel goedkoop gaan wonen in het Oosten van het land, maar dan zijn kosten in woon-werk en hoge inkomen van baan.

      Enige wat ik uit jouw zondvloed nog kan halen om te heroverwegen zijn die nieuwe ontwikkelingen van wonen zoals Tiny Houses e.d. waar je met minimale middelen kan leven en daar door ook minder kwetsbaar bent op de arbeidsmarkt.

      Verwijderen
    6. Noem het emotie, ik noem het vuur. Ik zeg niet dat jij KT denkt, maar HET argument is bij ongeveer iedereen: huren is veel duurder dan kopen. Vandaar mijn vurige betoog.

      Verwijderen
    7. Ik proef het vuur idd! Mooi verwoord @elmerhogervorst
      Mensen waarschuwen is een nobele taak, maar wordt zelden gewaardeerd (helaas). Succes met verspreiden van de boodschap!

      Kennissen die mijn blog lezen zeggen vaak: joh wat ben leef je beperkt, waarom spring je niet eens uit de band ipv die focus op aflossen. Maar ik weet waarom ik het doe, en spoor lezers liever te vaak aan om bewust hun schulden af te lossen dan te weinig.

      Verwijderen
  15. Is gisteren met een koersval bij de banken de voorspelde crisis begonnen waar Elmer en Eric aan refereren?
    Zou zomaar kunnen denk ik.
    Wat ben ik blij met mijn beperkte hypotheekschuld en mijn aflosdrift van de laatste 5 jaar.
    Ik denk hierdoor economische tegenspoed op te kunnen vangen bij deflatie die dan meerdere jaren zal duren!!

    BeantwoordenVerwijderen
  16. Deze reactie is verwijderd door een blogbeheerder.

    BeantwoordenVerwijderen
  17. Interessant artikel, ga het boek eens opzoeken en lezen. Ben benieuwd wat er verder gezegd wordt over het stukje huis verkopen. Ben zelf al een heel eind op weg om mijn hypotheek af te lossen, dus (wat je ook in je reacties zegt) dit is voor mij goedkoper.

    BeantwoordenVerwijderen
  18. Ik heb het boek ook gelezen en het heeft mijn ogen geopend. Nadeel is dat een ieder in een andere situatie zit, realiseer je dat het om de boodschap gaat. Wanneer we in 2008 de crisis in gaan met landelijk 250 miljard schuld en nu anno 2017 met een kleine 500 miljard schuld zeggen dat het economisch beter gaat, kan ik je mededelen: wanneer mijn huishoudboekje er zo uit ziet, ik toch wel drie keer achter m'n oren gaat krabben.

    Kopen versus huren blijft een eindeloze discussie. Feit is: wie dertig jaar betaalt aan een lineaire hypotheek, gaat iedere maand goedkoper wonen, ongeacht of je huis met 50% in waarde is gezakt. Na 30 jaar betaal je geen "huur" meer aan de bank in plaats van nog steeds huur aan de woningbouwvereniging. Kortom het gaat om langere termijn denken. Ik noem speciaal de lineaire hypotheek, omdat hij eenvoudig is. Ik ben het met de schrijvers eens dat de echte ellende nog gaat komen. En inderdaad heb je dan je goed betaalde baan nog en kun je een hogere rente op dat moment nog aan. Men moet zich voorbereiden dat men dat t.z.t. wel kan betalen, dat is de boodschap. Een aflossingsvrije hypotheek is spelen met vuur. Vooral wanneer de looptijd werkelijk 30 jaar is en men vervolgens de hypotheek niet meer kan oversluiten en je bank netjes z'n hand op houdt en zegt : mag ik ff vangen! Ieder zijn situatie is verschillend, maar gek gezegd een setje bandenplak van 5 euro is een top investering t.o.v. van 5 euro op de bank.
    Het boek zet je in ieder geval aan tot zelf nadenken en niet aan tot kudde-gedrag of het vertrouwen op onze politiek. Neem aan dat we ondertussen ons lesje wel hebben geleerd.

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.

Totaal aantal pageviews